Xe lên đến bến Sơn La lúc 6 giờ sáng mà trời còn tối mịt, cơn mưa từ sớm làm không gian sũng nước, ngó ra ngoài chỉ thấy ánh đèn vàng loang loáng dưới mặt đường. Về khách sạn, trời mưa càng lúc càng lớn làm tiết trời thêm ảm đạm, tôi pha ấm trà mạn nhâm nhi trong khi đợi anh bạn, học chung trường bên Anh, tới đưa đi loanh quanh thành phố, cũng nhân cơ hội này để gặp nhau.

Ảnh: nộm da trâu (Na Hồ)

7h sáng, chúng tôi tới một quán phở để thưởng thức “đặc sản Sơn La”, khi đó tôi còn tưởng phở Hà Nội nổi tiếng khắp nơi mới gọi là đặc sản chứ. Đâu ngờ món đầu tiên mang ra không phải là phở mà là “pín” và “pịa” bò, mãi tới cuối bữa ăn tôi mới biết được tên của hai món ăn đặc biệt này. “Pín” trông có vẻ “bình thường” hơn nhiều lần so với món “pịa”, là tổng hợp của thịt bò nạm, gân bò, và một phần pín (bộ phận sinh dục của động vật như bò, trâu, dê, hổ…) cùng với hành lá cắt nhỏ, hành củ để nguyên, chần qua, vừa đẹp mắt lại vừa tạo hương thơm cho nước dùng. Pín được cắt thành hình tròn, dài khoảng 1-2 cm, nấu chín lên có màu vàng đậm, khi cắn vào thấy mềm y hệt cật heo nên tôi thích nhai mấy miếng gân bò hầm mềm hơn.

Ảnh: món pín bò (Na Hồ)

Ngay kế bát pín là món pịa nổi tiếng của vùng Sơn La, khi nhìn vào bát tôi chỉ thấy màu nâu đậm pha lẫn xanh lá cây cùng với các bộ phận của bò cắt nhỏ, hầm kỹ. Khi hỏi kỹ hơn, tôi mới biết nấu được món pịa quả thật không đơn giản. Tiết canh bò đông, sụn, đuôi, thịt, bạc nhạc, nội tạng bò như dạ dày, lòng, gan rửa sạch, cắt nhỏ, ninh nhừ cùng phần cuối của ruột non. Trong món pịa truyền thống của Sơn La còn có một thành phần mà nhiều người nghe xong chắc hẳn sẽ cảm thấy “kinh hoàng” – phân non của bò. Tất nhiên, tất cả đều được bảo quản và nấu nướng sạch sẽ mà sao lúc đầu nghe đến thành phần nguyên liệu tôi vẫn thấy hơi ớn ớn trong người. Tôi nghe nói sau này, để “chiều lòng” du khách khắp nơi, nhiều quán đã thay ruột non và phân non thành mật bò và lá đắng trong rừng để tạo hương vị, nhưng dân bản xứ ở Sơn La chắc hẳn sẽ không cảm thấy thỏa mãn với một món ăn không được trọn vẹn. Tôi múc thử một thìa nhỏ vào bát, khi ăn thấy vị đắng nghét xông vào cổ họng muốn chảy cả nước mắt, nhưng lúc nuốt vào lại thấy thêm cả vị ngọt xen lẫn vào trong. Vốn không thích đồ ăn có vị đắng nên tôi không ăn nhiều, mà nghe mấy anh bạn người Sơn La nói sau này có dịp trở lại mà ăn nhiều, có khi lại nghiện món ăn truyền thống này.

Ảnh: món pịa bò (Na Hồ)

Chúng tôi theo con đường về phía bản Mường La, đi thăm thủy điện Sơn La, một trong những thủy điện lớn nhất Đông Nam Á. Màn hình điện tử trong xe hiển thị bên ngoài chỉ xấp xỉ 10⁰C, càng về trưa và chiều nhiệt độ càng giảm, gió mang theo mưa tạo thành những vệt nước bên ngoài ô cửa kính. Thỉnh thoảng mưa tạnh, sự chênh lệch nhiệt độ bên trong và ngoài xe tạo thành một lớp sương mờ trên lớp kính, chúng tôi phải lấy tay xoa đi mới nhìn thấy khung cảnh của vùng núi Tây Bắc xanh ngắt bên ngoài. Đầu năm, thủy điện chưa xả lũ để trữ nước nên làm gì có cảnh bọt tung trắng xóa như tôi nhìn thấy trong mấy bức hình, chỉ có dòng sông Đà trong xanh, lặng lẽ chảy quanh những chân núi hùng vĩ. Ngày trước đi học, tôi đặc biệt thích truyện ngắn “Người lái đò sông Đà” của nhà văn Nguyễn Tuân, ở đó sông Đà vừa hung bạo, hiểm ác lại vừa thơ mộng, hiền hòa. Bây giờ, hình như sông Đà đã “hiền” đi nhiều, hay phải sống cùng cuộc sống của mảnh đất Tây Bắc mới có thể cảm nhận được đầy đủ cảnh đẹp và cuộc sống nơi đây?

Ảnh: sông Đà hiền hòa (Na Hồ)

Buổi trưa, gió từng đợt lùa vào cổ, len vào mấy lớp áo, lạnh ngắt, khiến tôi run lên trong chiếc áo khoác dày cộp. Chúng tôi dừng ở một nhà hàng dựng theo mô hình nhà sàn nằm ngay trên triền đồi, nghe mưa rả rích bên ngoài và thưởng thức các loại cá sông ngọt lịm. Này là cá thái lát mỏng bóp gỏi chấm với nước tương chua ngọt, ngày là cá cắt khoanh lớn bằng hai bàn tay gộp lại hấp cùng lá đu đủ, này là cá cắt miếng dày tẩm nghệ nướng giòn rụm, và cả canh đầu cá nấu dọc mùng với các gia vị địa phương nên chẳng thấy vị tanh. Tôi chẳng biết đây là loại cá gì, kia là loại cá gì, nhưng trong các loại gia vị, mắc khén là thứ mà tôi ấn tượng nhất, không chỉ bởi cái tên đặc biệt, mới nghe lần đầu, mà đây còn là gia vị chỉ có ở Tây Bắc, được dùng trong quá trình chế biến hầu hết các đặc sản của vùng. Có lẽ để chúng tôi dễ hiểu, mấy anh bạn người Sơn La nói mắc khén giống như hạt tiêu ở “dưới xuôi”. Nhưng tôi thấy hạt tiêu chỉ có vị cay hơi hăng, ăn hoặc ngửi nhiều một lúc dễ bị hắt xì đỏ mặt, còn mắc khén lại cay nồng, ăn nhiều một chút có cảm giác tê lưỡi, rồi sẽ thấy cái nóng bừng lan ra trong vòm miệng.

Ảnh: các món cá theo phong cách Tây Bắc (Na Hồ)

Hạt mắc khén còn là một thành phần không thể thiếu trong món canh bon được nấu nướng hết sức cầu kỳ với những nguyên liệu chính chỉ có thể tìm được ở vùng Tây Bắc. Khi mới nhìn vào bát canh bon, tôi tưởng đây là một loại dấm cá chuối xanh hay ốc chuối đậu cho nhiều nước. Đặc sản Tây Bắc quả thật có khả năng khiến người ta đi từ ngạc nhiên này tới ngạc nhiên khác khi mỗi món ăn đưa ra, là có thể ngồi cả buổi để kể về những câu chuyện chế biến, đãi khách và thưởng thức không trùng lặp. Lúc tôi múc một thìa nhỏ đưa lên miệng, thấy mùi cà đắng thơm thơm cùng với nước súp sền sệt đậm mùi gia vị, chị vợ của anh bạn tôi mới hướng dẫn, khi ăn canh bon ngoài quả cà đắng cắt đôi, phải lấy cả miếng da trâu hầm nhừ và rau thơm thái nhỏ ăn cùng mới đúng vị. Cái tên canh bon cũng bắt nguồn từ nguyên liệu chính, là lá bon, một loại khoai nước của vùng Tây Bắc, khi chọn bon nấu canh phải lựa những cây lá có đốm đỏ thì canh mới ngon và chuẩn. Trước đây, tôi chưa từng thử qua món canh bon nên không biết mùi vị thế nào mới là đúng, nhưng cái đắng của cà, vị ngọt của nước, cay của mắc khén, cảm giác dai dai, sần sật khi cắn vào miếng da trâu và những phần mùi tàu, lá lốt cắt nhỏ quyện vào trong nước súp tạo thành một món ăn mang đến hương vị đặc biệt, khi nuốt vào rồi vẫn thấy vị đắng – cay – bùi bùi còn lại trên lưỡi.

Ảnh: canh bon (Na Hồ)

Thời gian ngắn ngủi không đủ để chúng tôi có thể thưởng thức hết những đặc sản Tây Bắc ở Sơn La, nhưng tôi chợt nhận ra rằng, ẩm thực cũng là một trong những cách để níu chân du khách của các địa phương. Chúng tôi trở về trên chuyến xe buổi sớm, mưa vẫn nặng hạt, trời lạnh đến nỗi đi qua Mộc Châu thấy tuyết phủ trắng những mái nhà và cành cây bên đường. Tôi viết bài này khi đã trở lại Hà Nội, và tôi chắc chắn sẽ còn lên đường, tiếp tục đến với những vùng đất Tây Bắc khác, để thấy biết bao điều mới mẻ còn đang chờ đợi tôi ngoài kia nữa.

Ảnh: băng giá ở Mộc Châu (Na Hồ)

NA HỒ

The post Du lịch – Lên Sơn La thưởng thức đặc sản Tây Bắc appeared first on Góc Cạnh.

Ảnh: Hội An (GG)

1. Trước kia, Hội An là thương cảng sầm uất trong suốt thế kỷ 16, 17 với sự gặp gỡ của những thuyền buôn đi lại trong khu vực được mệnh danh là con đường tơ lụa trên biển. Theo thông tin lịch sử, khi đất nước phân chia Đàng Trong – Đàng Ngoài, toàn bộ khu vực bị ảnh hưởng bởi chiến tranh, quân Trịnh tập trung triệt phá những khu vực giao thương khiến người dân ở đây mang theo của cải vào lập nghiệp ở miền Nam, để lại một đô thị điêu tàn, hoang phế. Ngày nay, khu phố cổ là thành quả hồi sinh Hội An từ đống đổ nát, tái hiện lại không gian kiến trúc truyền thống cùng với nhịp sống chậm rãi như một bức tranh hoài cổ.
Phố cổ Hội An nhỏ xíu, tập trung những ngôi nhà một tầng hoặc hai tầng, khung gỗ, tường gạch sơn vàng, xây theo kết cấu chịu lực để chống chọi trước những cơn lũ hàng năm. Tôi nghe nói trước kia không gian nơi đây mang phong cách Nhật Bản, tuy nhiên, trong quá trình khôi phục không gian của Hội An, với sự tham gia xây dựng của người Hoa, dấu vết kiến trúc Nhật đã hoàn toàn biến mất. Mỗi lần đi ngang qua một số công trình tâm linh hoặc nhà thờ họ của tộc Nguyễn, Trần, tôi thấy hơi hướng phương Đông điển hình của Trung Quốc trên những mái cong và cột trụ có ghi câu đối.

Ảnh: Nhà ở phố cổ Hội An (Na Hồ)

2. Hai bên con đường hẹp là những dãy nhà cổ kính lợp ngói âm dương, qua thời gian đã chuyển thành màu đen và xanh rêu đậm, xen lẫn màu đỏ hồng nguyên bản. Ngoài một số nhà cổ được bảo tồn nguyên vẹn, những nhà khác đều mở cửa buôn bán các mặt hàng truyền thống của người dân Hội An như may mặc hay đồ da. Tuy phát triển thương mại nhưng Hội An không mang dáng vẻ xô bồ và ồn ào của tiếng mời chào khách du lịch đi ngang cửa. Buổi sáng, khu phố vắng người qua lại, chỉ có mấy cửa hàng mở sớm còn đang chìm trong những làn khói mờ của bát hương cúng thần linh thổ địa hàng ngày. Dù tôi ghé xem hàng khi vừa mở cửa nhưng thái độ của người bán nào cũng vui vẻ, thân thiện chứ không xua đuổi hay “đốt vía” vì lo sợ một ngày bán hàng đen đủi.
Nhà cửa ở Hội An được xây theo dạng hình ống với chiều ngang hẹp, tôi chỉ thấy được chiều sâu rất dài khi đi về phía sau của mấy quán café theo phong cách hiện đại. Ngồi bên ban công của mấy quán café trên đường Nguyễn Thái Học hay Nguyễn Thị Minh Khai có thể nhìn thấy những dãy nhà nhấp nhô dưới ánh nắng hoàng hôn đang dần xuống, trầm mặc như một bức tranh sơn dầu.

Ảnh: cửa hàng bán tranh (Na Hồ)
Phố cổ Hội An được xem là một trong những nơi được bảo tồn nguyên vẹn nhất trên Thế giới, đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa năm 1999. Trong những ngôi nhà cổ, hệ thống cửa và cột trụ bằng gỗ ánh lên màu đen bóng khi ánh nắng chiếu qua khe cửa, rơi trên sàn, lãng đãng như sương như khói. Ngoài hàng triệu lượt du khách hàng năm, có nhiều ekip đã chọn Hội An để chụp ảnh khi muốn có những khung hình đen trắng mang đậm phong cách cổ xưa.
3. Đến Hội An, tôi bị hấp dẫn trước sự đa dạng của chuỗi cửa hàng may mặc, làm đồ da và thủ công mỹ nghệ truyền thống với giá cả vô cùng hợp lý. Trên người ma-nơ-canh đứng bên bậu cửa là những chiếc váy chiffon, maxi thướt tha đủ kiểu dáng và màu sắc. Có một số cửa hàng cung cấp dịch vụ may áo dài lụa lấy ngay cho khách hàng sau vài giờ đồng hồ, thu hút nhiều quý bà ghé qua trong chuyến du lịch của mình. Đôi lần, tôi gặp vài khách Tây hơi quá khổ, tỏ ra vô cùng thích thú khi đặt hàng được chiếc áo dài ưng ý, cứ xoay qua xoay lại trước gương ngắm mãi lúc thử đồ.

Ảnh: Khách Tây ở phố cổ Hội An (Na Hồ)
Xen giữa những cửa hàng may mặc sáng trưng dưới ánh đèn vàng, mấy cửa hàng đồ da khiêm tốn hơn hẳn khi bài trí với gam màu nâu chủ đạo trong ánh sáng mờ. Đi ngang qua các cửa hàng ấy, tôi có thể ngửi thấy mùi da thuộc hơi hôi và nồng được xử lý bằng dầu hắc trong quá trình sản xuất. Không biết bởi lý do gì mà tôi thường chỉ gặp khách hàng nữ chọn mua mấy chiếc túi quai chéo nhỏ xinh, còn mấy sản phẩm bằng da cỡ lớn vẫn nằm trên kệ ngày này qua ngày khác, thỉnh thoảng chủ cửa hàng lại đổi chỗ trưng bày cho đỡ nhàm chán.
4. Ban ngày, Hội An vô cùng yên ả và tĩnh lặng với những dãy hàng quán mở muộn. Tôi đạp xe đi giữa những con phố nhỏ vắng tanh, thoải mái chụp ảnh các bức tường vàng dưới mái ngói phủ rêu đang ngái ngủ, chưa tỉnh giấc dù mặt trời đã lên từ lâu. Thế nhưng khi hoàng hôn vừa tắt trên sông Thu Bồn, hai bên bờ sông bừng sáng bởi những ánh đèn từ các ngôi nhà hàng trăm năm tuổi, và đặc biệt là khu phố đèn lồng đã trở thành điểm thu hút đặc trưng của Hội An. Có lần tôi đến đúng đợt rằm, khắp nẻo phố cổ nhà nào cũng treo đèn lồng nhiều màu trước cửa, khách du lịch đông nghịt, cứ thong thả đi từ phố này qua phố kia, có lẽ chỉ để tận hưởng không gian êm đềm mang dáng dấp cổ kính.
Những năm gần đây, do sự phát triển du lịch, ngày càng có nhiều chủ thuyền tranh thủ bán thêm đèn hoa đăng làm bằng giấy đủ màu sắc bên bờ sông với giá 10 nghìn 4 chiếc. Mấy em nhỏ chừng tám, chín tuổi cầm nong tre đựng đầy đèn, lẽo đẽo đi theo du khách mời mua, khi không có ai mua hàng lại tiu nghỉu ngồi bệt xuống vỉa hè thắp lên đợt nến mới. Chiều tối, những e-kip chụp ảnh cưới hoàn thành công việc rời đi, để lại đằng sau cả đoạn sông lung linh bởi ánh nến hắt ra từ bên trong những chiếc đèn hoa đăng thả trôi trên sông.

Ảnh: bán đèn hoa đăng bên bờ sông Thu Bồn (Na Hồ)
5. Bên kia bờ sông Thu Bồn, các nhà hàng ăn đều treo đèn lồng tạo nên cả dãy phố sáng lên màu đỏ như các khu Chinatown ở châu Âu. Còn gì lãng mạn hơn khi đặt bữa tối nơi chiếc bàn vuông trải khăn màu kế bên ban công, vừa thưởng thức món ăn yêu thích trong không khí yên bình, vừa được nghe một bản guitar không lời từ nghệ sĩ vô danh bên bờ sông vọng lại. Tôi thường thích ghé vào mấy quán ăn của người dân địa phương trong ngõ để ăn mỳ Quảng, cơm gà hay bánh đập chấm mắm nêm đặc trưng ngon tuyệt. Không được trình bày cầu kỳ, sang trọng, cũng không có những cốc nến nhỏ xíu lấp lánh trên bàn, nhưng những món ăn bình dân ấy của Hội An mỗi khi nhớ đến tôi lại có cảm giác thèm thuồng mãi không thôi.
Tôi thấy Hội An rất hay, như một góc nhỏ có thể chiều lòng hầu hết du khách ghé thăm. Những ai không có thời gian có thể chỉ cần một buổi tối đi bộ xuyên qua các con phố lát đá, hơi dốc về phía bờ sông, lướt qua các gian hàng hai bên đường là đủ để tận hưởng không khí đông đúc nhưng không hề ồn ào. Những người có thời gian hơn thì loanh quanh một ngày bằng xe đạp để thấy sự chuyển mình hoàn toàn của Hội An giữa buổi sáng yên bình và buổi tối sôi nổi. Hay rảnh rỗi hơn nữa thì lựa chọn một quán café có không gian yêu thích, nhâm nhi cốc nâu nóng hoặc sinh tố hoa quả trong lúc đọc sách, đắm mình vào một Thế giới bình yên và cổ kính, hoàn toàn quên đi những bộn bề cuộc sống thường ngày.

Ảnh: Hội An ban đêm (Na Hồ)
6. Mỗi lần tới Đà Nẵng, tôi đều ngạc nhiên trước sự phát triển không ngừng của đô thị lớn này, nhưng tôi còn bất ngờ hơn nữa khi sau bao nhiêu năm quay lại, Hội An dường như vẫn không có nhiều thay đổi. Tôi thích cảm giác ngồi bên tách café bốc khói trong buổi sáng tháng 10, ngắm nhìn thời gian lững thững trôi qua những khung cửa gỗ đã bạc màu. Tôi thích cả những lúc nép vào lề nhường chỗ cho một đoàn xích lô chở khách đi qua như một cuốn phim quay chậm.
Và tôi thích đến những góc nhỏ nhất của khu phố cổ xinh xắn bên bờ sông Thu Bồn.
Hội An, cứ dịu dàng như thế, để níu chân người lữ khách trên bước đường về.

Bài và ảnh: Na Hồ

The post Du lịch – Sương khói Hội An appeared first on Góc Cạnh.